როგორც იცით, საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობაში, კერძოდ, დამატებული ღირებულების გადასახადის ნაწილში, ძირეული ცვლილებები იგეგემება 2020 წლიდან. ცვლილებების განმაპირობებელი უმთავრესი მიზეზი ევროკავშირიდან მიღებული დირექტივაა, რომლის მიხედვითაც საქართველოში დღგ-ის კანონმდებლობა უნდა დაუახლოვდეს იმ წესებს, რაც ევროკავშირში მოქმედებს.
ეს, თავის მხრივ, ემსახურება საქართველოს მომზადებას იმისთვის, რომ ის ერთიანი სავაჭრო სივრცის, ევროკავშირის ნაწილი გახდეს. ერთიანი სავაჭრო სივრცე კი ჰარმონიზებული რიგი კანონმდებლობების გარეშე რთული წარმოსადგენია.
აუდიტორული და საკონსულტაციო კომპანია TPsolution
აუდიტორული და საკონსულტაციო კომპანია TPsolution-ის მმართველმა პარტნიორმა გელა ბარშოვმა დღგ-ის მოსალოდნელი 40 ცვლილების/მნიშვნელოვანი ჩანაწერის პირველადი ანალიზი გააკეთა, რომელიც შემდეგნაირად გამოიყურება:
(მუხლი 157-ე): დღგ-ის კარს ჩაემატა ტერმინთა განმარტებები, რომლებიც აქტუალური იქნება მხოლოდ დღგ-ის მიზნებისთვის. რიგ შემთხვევებში შემოვიდა ახალი, ზოგ შემთხვევაში კი დაზუსტდა უკვე არსებული ტერმინები. მაგალითად, დაემატა შემდეგი ახალი განმარტებები (არასრული სია):
„დასაბეგრი პირის დაფუძნების ადგილი“,
„ფიქსირებული დაწესებულება“,
„მცირე ღირებულების საჩუქარი“,
„სავაჭრო შუამავალი“,
„ვაუჩერი (მრავალჯერადი და ერთჯერადი)“,
„მეორადი ნივთი“,
„დასაბეგრი დილერი“ ,
„სატრანსპორტო საშუალების მოკლევადიანი იჯარა“.
ასევე, დაზუსტდა უკვე არსებული ტერმინები (არასრული სია):
„ტუროპერატორი“,
„უწყვეტი და რეგულარული მომსახურებები“,
„უძრავი ნივთი“,
„დამხმარე მომსახურება“,
„უშუალოდ დაკავშირებული მომსახურება“
„დამოუკიდებლად ფუნქციონირებადი ქვედანაყოფი“.
შენიშვნა: აღნიშნული განმარტებების ნაწილი ემსახურება კოდექსში მეტი სიცხადის შემოტანას, ნაწილი კი ახალი დაბეგვრის ნორმებს უკავშირდება.
(157. 1. „რ“): აღსანიშნავია, რომ საბაზრო ფასის ახალი განმარტება მეტად ლიბერალურია/შემამსუბუქებელია, ვიდრე ახლანდელი, რაც დადებითი ცვლილებაა. დღევანდელი რედაქციით, საბაზრო ფასი არის იდენტური ან მსგავსი საქონლის/მომსახურების ფასი. ცვლილების თანახმად კი ხშირ შემთხვევაში საბაზრო ფასად ჩაითვლება საქონლის/მომსახურების შესყიდვის (ან წარმოების) ფასი, რაც, როგორც წესი, ბევრად ნაკლებია, ვიდრე შედარებითი ფასი. მეტი ილუსტრაციისთვის, შესყიდვის ფასსა და შედარებად ფასს შორის სხვაობა არის საქონლის გადაყიდვით მიღებული მთლიანი მოგება/მარჟა.
(157. 1. „შ“): ასევე, უნდა აღინიშნოს, რომ „ტუროპერატორის“ განმარტების დაზუსტებამ, ამ ტერმინის გარკვეულწილად შეკვეცა/შევიწროება გამოიწვია. კერძოდ, ამ განმარტებით „ტუროპერატორი არის პირი, რომელიც ტურისტთან ურთიერთობისას მოქმედებს საკუთარი სახელით და მისი ტურისტული პროდუქტით უზრუნველყოფას ახორციელებს მხოლოდ სხვა დასაბეგრი პირების მიერ მიწოდებული საქონლის/მომსახურების მეშვეობით“. ამავე დროს, 2020 წლიდანაც „ტუროპერატორის მიერ საქართველოს ტერიტორიაზე უცხოელი ტურისტის ორგანიზებული შემოყვანა და მისთვის საქართველოს ტერიტორიაზე ტურისტული პროდუქციის მიწოდება.“ ძველებურად არის გათავისუფლებული დღგ-სგან ჩათვლის უფლებით.
შედეგად, როგორც ჩანაწერში იკითხება, ყველაზე კარგ შემთხვევაში, მხოლოდ ისეთი ტურისტული პაკეტები თავისუფლდება დღგ-სგან, რომლებიც სხვა დასაბეგრი პირების მიერ მიწოდებული მომსახურების/საქონლის გადაყიდვას ახდენენ ტურისტებზე.
თუ მაგალითად, ტუროპერატორი ასევე ფლობს სასტუმროს, ან კვების ობიექტს და თავად აწვდის ასეთ მომსახურებას ტურისტებს, ასეთი ტურისტული პაკეტის მიწოდება არ თავისუფლდება დღგ-სგან. აღსანიშნავია, რომ ასეთი განმარტების უფრო ნეგატიური ინტერპრეტაციის საფუძვლებიც არსებობს, ჩანაწერიდან გამომდინარე. უფრო კონკრეტულად, თუ პირი ერთხელ მაინც ყიდის თავისი საკუთარი მომსახურებისგან შემდგარ (და არა სხვა დასაბეგრი პირისგან ნაყიდ) პაკეტს, ის ვერ აკმაყოფილებს „ტუროპერატორის“ განმარტებას და, შესაბამისად არც ერთ შემთხვევაში არ თავისუფლდება დღგ-სგან.
(ჩემი აზრით, ეს საკითხი შეიცვლება/დაზუსტდება ბიზნესთან კონსულტაციის შემდეგ. ზემოთ აღნიშნული მხოლოდ პირველად ინტერპრეტაციას წარმოადგენს და არ ვფიქრობ, რომ სახელმწიფოს მიზანია აღნიშნული სექტორისთვის საგადასახადო ტვირთის დამძიმება).
(158. 3.): კოდექსი სიცხადის მიზნით აზუსტებს დასაბეგრი პირის ცნებას, კერძოდ ერთჯერადი/არარეგულარული ხასიათის მიუხედავად თუ პირი მოახდენს არასაცხოვრებელი შენობა/ნაგებობის მიწოდებას განიხილება დასაბეგრ პირად.
(158. 4. და 5.): დღგ-ის მიზნებისთვის ეკონომიკურ საქმიანობად აღარ განიხილება სახელმწიფო დაწესებულებების გარკვეული საქმიანობები, თუმცა იქვეა დათქმაც, რომ თუ ასეთი გათავისუფლება შეზღუდავს კონკურენციას, მთავრობა უფლებამოსილია გადახედოს ასეთ გათავისუფლებას.
ნაკლებად სავარაუდოა, ამ მუხლის მიზანი სახელმწიფოს მიერ ბიზნესთან კონკურენტული უპირატესობის მოპოვება იყოს, ამიტომ ამ პარაგრაფის დაზუსტებასაც უნდა ველოდოთ.
(160. 1. „ბ“): საქონლის მიწოდებად ითვლება საქონლის გადაცემა განვადებით ან ლიზინგით. ამ საკითხმა შემოიტანა სიცხადე, რომლის მიხედვითაც, საქონლის მიმღების მიერ ვალდებულების შესრულების დროის მიუხედევად განვადების/ლიზინგის შეთანხმების დაწყების მომენტი ხდება დღგ-ით დაბეგვრის დრო. ანუ, დრო, როცა გამყიდველმა განვადებით გაყიდული საქონლი გადასცა მყიდველს, ითვლება დღგ-ით დაბეგვრის მომენტად.
მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ, რომ ლიზინგის შემთხვევაში პროცენტი არ დაექვემდებარება დღგ-ით დაბეგვრას, არამედ მხოლოდ საქონლის ღირებულება.
(160. 2): შემოვიდა დაზუსტება, რომ კრიპრტოვალუტის (მაგალითად, ბიტკოინის) მიწოდება ისევე არ განიხილება დღგ-ის მიზნებისთვის საქონლის მიწოდებად, როგორც ფული. შესაბამისად, არ იბეგრება დღგ-ით.
(160. 3 „ა“): 2020 წლამდე მოქმედი კოდექსით საქონლის უსასყიდლოდ გადაცემა ექვემდებარება საბაზრო ფასად დაბეგვრას. მოსალოდნელი პოზიტიური ცვლილების მიხედვით, კი მხოლოდ მაშინ მოხდება ასეთი დაბეგვრა, თუ პირს ჩათვლა აქვს მიღებული ასეთი საქონლის შესყიდვის დროს. ეს კი ამცირებს იმ შემთხვევათა რაოდენობას, როცა უსასყიდლოდ მიწოდება დაიბეგრება დღგ-ით. ასევე, დაბეგვრის შემთხვევაშიც ამცირებს სავარაუდოდ დასაბეგრ თანხას, რადგან „საბაზრო ფასის“ ახალი განმარტება უფრო შემამსუბუქებელია.
ამასთან ერთად, კოდექსი ცალსახად აღნიშნავს, რომ საქონლის გადაცემა ნიმუშის სახით, ან მცირე ღირებულების (50 ლარამდე) საქონლის გადაცემა არ იბეგრება დღგ-ით. ნიმუშის სახით მიწოდების მაგალითი შეიძლება იყოს: ღვინის დეგუსტაცია, სტენდზე განთავსებული საქონლის დაგემოვნება და ა.შ.
(160. 3. „ბ“): კიდევ ერთი დადებითი ცვლილებაა ის, რომ საკუთარი წარმოების შენობა-ნაგებობის ექსპლუატაციაში შეყვანა ყველა შემთხვევაში აღარ წარმოადგენს დასაბეგრ ოპერაციას. ეს ოპერაცია მხოლოდ იმ შემთხვევაში იბეგრება, თუ ასეთი ქონების შესყიდვის შემთხვევაში პირი ჩათვლას სრულად ვერ მიიღებდა. აღნიშნული ცვლილება გადასახადის გადამხდელების დიდ ნაწილს არიდებს ადმინისტრაციულ ტვირთს, ასევე, მათი საგადასახადო ტვირთიც მცირდება, რადგან მათ 10 წლის მანძილზე ჩათვლილი თანხის გადახედვა და (საჭიროების შემთხვევაში გაუქმება) აღარ მოუწევთ. დაბეგვრის ეს ნორმა 2020 წლიდან უმეტესად შეეხება მხოლოდ დღგ-სგან ჩათვლის უფლების გარეშე ბიზნესებს (მაგალითად, საბანკო, სამედიცინო და საგანმანათლებლო სფერო).
(160. 3. „გ“): მნიშვნელოვანია ცვლილება, რომლის მიხედვითაც დასაბეგრ ოპერაციას წარმოადგენს აქტივის ისე გამოყენება, რომელიც არ გამომდინარეობს დასაბეგრი პირის საქმიანობის მიზნიდან (თუ ადრე ამ აქტივზე ჩათვლაა მიღებული). ამასთან, კოდექსში მოცემული არ არის განმარტება, თუ რას გულისხმობს „საქმიანობის მიზნით არ გამოყენება“. შესაძლოა ეს გულისხმობდეს ისეთ სიტუაციასაც, როდესაც წარმოებისთვის განკუთვნილი ძირითადი საშუალება გაფუჭდა ექსპლუატაციაში შესვლიდან 5 წლის განმავლობაში და მისი ძირითადი მიზნით (საწარმოებლად) გამოყენება ვეღარ ხერხდება. აღნიშნული ნორმა მეტ დაზუსტებას საჭიროებს.
(160. 3. „დ“): დამამძიმებლად შეიძლება ჩაითვალოს სიახლე, რომლის მიხედვითაც ეკონომიკური საქმიანობის შეწყვეტისას საქონლის საკუთარ მფლობელობაში დატოვება (მათ შორის უფლებამონაცვლის მიერ) წარმოადგენს დასაბეგრ ოპერაციას. მაგალითად, დღგ-ზე რეგისტრირებული მეწარმე ფიზიკური პირის გარდაცვალების შემთხვევაში, თუ მისმა მემკვიდრემ საქმიანობა არ გააგრძელა და არსებული საქონლის ნაშთი თავის საკუთრებაში დაიტოვა, მას წარმოეშვება დაბეგვრის ვალდებულება. აღნიშნული ცალსახად არ არის ფორმულირებული 2020 წლამდე რედაქციაში, თუმცა იგივე შედეგამდე შესაძლოა მივეყვანეთ.
(1601. 2. „ბ “): დადებითად შეიძლება ჩაითვალოს ცვლილება, რომლის მიხედვითაც მომსახურების უსასყიდლოდ გაწევა დაიბეგრება დღგ-ით მხოლოდ მაშინ, თუ ასეთი მომსახურება არ გამომდინარეობს პირის საქმიანობის მიზნიდან. თუ მომსახურების უსასყიდლოდ გაწევა გამომდინარეობს პირის საქმიანობის მიზნიდან, ახალი რედაქციით, ასეთი ოპერაცია არ წარმოადგენს დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას.
ამ შემთხვევაში, „საქმიანობის მიზნიდან გამომდინარეობა“ შეიძლება გავიგოთ, როგორც ასეთი უსასყიდლო მომსახურებიდან გამომდინარე მომავალი ეკონომიკური სარგებლის მოლოდინი, რომელიც პირის ბიზნეს საქმიანობას უკავშირდება. მაგალითად, მომსახურების უსასყიდლოდ გაწევა სარეკლამო მიზნებისთვის/კლიენტის მოძიების მიზნით.
(1601 2. „გ“): ბიზნესის ზოგიერთი სფეროსთვის უარყოფითი ცვლილებაა, რომლის მიხედვითაც იმავე პრინციპით იბეგრება სარემონტო, სამონტაჟო მომსახურების გაწევა საკუთარი საქმიანობის მიზნისთვის, როგორც საკუთარი წარმოების შენობა-ნაგებობის ძირითად საშუალებად გამოყენება. დათქმა აქაც იგივეა: „თუ პირი ასეთი მომსახურების სხვისგან მიღების შემთხვევაში ვერ მიიღებდა დღგ-ის სრულად ჩათვლას“.
მაგალითად, თუ კომპანია საკუთარი შენობა-ნაგებობის რემონტს ახორციელებს, რემონტის დასრულებისას რემონტის ღირებულებას უნდა დაერიცხოს დღგ, თუ ასეთი სარემონტო მომსახურების სხვა პირისგან მიღების შემთხვევაში, ის ვერ მიიღებდა სრულად ჩათვლას. ეს ჩანაწერი დამატებით საგადასახადო ტვირთს გამოიწვევს ისეთი ბიზნესებისთვის, როგორებიცაა, მაგალითად, საბანკო, სამედიცინო და საგანმანათლებლო სფეროში მოღვაწე კომპანიები.
(1601. 3.): მეტი განმარტება სჭირდება სიახლეს, რომლის მიხედვითაც, თუ პირი თავისი სახელით, მაგრამ სხვა პირის დავალებით მონაწილებს მომსახურების გაწევაში, განიხილება ამ მომსახურების მიმღებად და გამწევად. ეს საკითხი სავარაუდოდ, უმეტესად შეეხება აგენტებს, რომლებიც არარეზიდენტი პირების დავალებით მოქმედებენ ქვეყანაში. ამ შემთხვევაში ის ბეგრავს ასევე ითვლის ამ მომსახურების მიხედვით რომელიც არარეზიდენტის სახელით გასწია საქართველში.
(1604. 1. და 5.): დარეგულირდა პირის მიერ გაცემული ვაუჩერის დაბეგვრის საკითხი, რომლის მიხედვითაც ერთჯერადი ვაუჩერის შემთხვევაში ვაუჩერის გაცემაა დასაბეგრი ოპერაციის დრო, ხოლო მრავალჯერადი ვაუჩერის გაცემის შემთხვევაში საქონლის ფაქტობრივად გადაცემა.
(1604. 6.): აქვეა დაზუსტებული, რომ თუ ვაუჩერის გამცემი და საქონლის მიმწოდებელი სხვადასხვა პირები არიან, მაშინ ვაუჩერის გამცემი დაიბეგრება მის მიერ გაწეული მომსახურების ფარგლებში (მაგალითად, გაყიდვების ხელშეწყობა, საშუამავლოს საკომისიო და ა.შ.) და არა ვაუჩერის სანაცვლოდ მიღებული/მისაღები საქონლის ღირებულებიდან.
(1612): პოზიტიური ცვლილებაა, რომლის თანახმად სპეციალური რეჟიმით დაბეგვრის უფლება (და არა ვალდებულება) ეძლევა პირებს (დილერებს) რომელთა ბიზნეს საქმიანობას წარმოადგენს მეორადი ნივთების, ხელოვნების ნიმუშების, საკოლექციო და ანტიკვარული ნივთების მიწოდება. სპეციალური დაბეგვრა გულისხმობს მხოლოდ მარჟის დაბეგვრას დღგ-ით. მაგალითად, თუ ასეთმა პირმა მეორადი ნივთი შეიძინა 80 ლარად და გაყიდა 100 ლარად, დასაბეგრი იქნება მხოლოდ 20 ლარი (20 ლარის 1,18-ზე გაყოფით). თუმცა აქვეა შეზღუდვები ჩათვლებთან დაკავშრებით: ასეთი რეჟიმის გამოყენებისას ვერც დილერი ჩაითვლის ასეთი საქონლის შეძენის დროს დღგ-ს და ვერც პირი რომელიც ასეთ საქონელს დილერისგან შეიძენს.
ასეთი დაბეგვრის სქემის გამოყენების შემთხვევაში დილერი ვალდებულია ინფორმაცია წინასწარ მიაწოდოს შემოსავლების სამსახურს.
(162.2.): გარკვეული ცვლილებები/დაზუსტებებია საქონლის მიწოდების ადგილის განსაზღვრასთან დაკავშირებით. მაგალითად, ის რომ, თუ საქონელი შემძენთან გაიგზავნება შუამავლის მეშვეობით, მაშინ საქონლის მიწოდების ადგილად განიხილება ისეთი ტრანსპორტირების დაწყების ადგილი, როცა ეს ტვირთი შემძენთან მიერმართება.
(162.3.): ასევე, მნიშვნელოვანი ცვლილებაა, რომლის მიხედვით, თუ საქონლი საჭიროებს მონტაჟს ან აწყობას, მაშინ მისი მიწოდების ადგილი აღარ არის ტრანსპორტირების დაწყების ადგილი, არამედ საქონლის მონტაჟის ან აწყობის ადგილი.
(162.4.): გაზის ან ელექტროენერგიის სავაჭრო შუამავლისთვის მიწოდების შემთხვევაში მიწოდების ადგილია ასეთი შუამავლის საქმიანობის ადგილი (დაფუძნების ადგილი ან ფიქსირებული ადგილი, თუ ასეთი გააჩნია და მასთან კავშირშია ოპერაცია).
(1621): ძალიან მნიშვნელოვანი ცვლილებები განხორციელდა მომსახურების გაწევის ადგილთან დაკავშირებით (რაც ძირითადად განსაზღვრავს მომსახურება დღგ-ით იბეგრება თუ არა, როგორც იცით, მხოლოდ საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეული მომსახურება იბეგრება დღგ-ით (მათ შორის უკუდაბეგვრის დღგ-ით).
(1621. 3.): მომსახურების გაწევის ადგილის ძირითადი წესი (რომელიც გარკვეულწილად ზუსტდება ამავე მუხლის სპეციალური წესებით) არის შემდეგი: თუ მომსახურება გაწეულ იქნა არამეწარმე ფიზიკური პირისთვის, მაშინ მომსახურების გაწევის ადგილად ითვლება მომსახურების გამწევის ადგილმდებარეობა. სხვა შემთხვევაში მომსახურების გაწევის ადგილია მომსახურების მიმღების ადგილმდებარეობა.
ეს წესი, 2020 წლამდე არსებული რედაქციასთან შედარებით, ზრდის დაბეგვრის ალბათობას უკუდაბეგვრის დღგ-ით როცა არარეზიდენტი პირი საქართველოს რეზიდენტ დასაბეგრ პირს უწევს მომსახურებას. ხოლო ამცირებს დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციების რაოდენობას, როცა საქართველოს რეზიდენტი მომსახურებას უწევს არარეზიდენტს. კერძოდ, უმეტეს შემთხვევაში, თუ ქართული კომპანია მომსახურებას უწევს უცხოურ კომპანიას, ასეთი მომსახურება არ დაიბეგრება დღგ-ით (ჩათვლის მიღების უფლებით).
(1621.14): 1621 მუხლის მე-14 ნაწილში ჩამოთვლილია მომსახურების სახეები, რომელთა არამეწარმე ფიზიკური პირისთვის მიწოდების შემთხვევაში მომსახურების გაწევის ადგილი მაინც არის მომსახურების მიმღების მუდმივი ადგილსამყოფელი. ეს მომსახურებებია: საკონსულტაციო, იურიდიული, ელექტრონულად გაწეული მომსახურებები და სხვა. მოკლედ, უმეტესად მომსახურების ის სახეები რომლებიც 2020 წლამდე რედაქციის 166-ე მუხლის დ ქვეპუნქტშია ჩამოთვლილი.
მაგალითად, თუ ქართულმა კომპანიამ საკონსულტაციო (ან სხვა ნებისმიერი ჩამოთვლილი) მომსახურება გაუწია უცხოელ არამეწარმე ფიზიკურ პირს, ამ შემთხვევაში არ იქნება ეს ოპერაცია დღგ-ით დასაბეგრი მიუხედავად 1621. 3-ში აღწერილი ზოგადი წესისა. ამასთან, საპირისპირო შემთხვევაში, როცა უცხოური კომპანია საქართველოს რეზიდენტ არამეწარმე ფიზიკურ პირს გაუწევს მომსახურებას, მომსახურება ჩაითვლება საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეულად, თუმცა ამ შემთხვევაში მიმღებს არ დაეკისრება უკუდაბეგვრის დღგ-ის დარიცხვის ვალდებულება (რადგან აგენტის განმარტებას არ აკმაყოფილებს). ასეთ შემთხვევაში თავად არარეზიდენტმა უნდა დაადეკლარიროს დღგ საქართველში.
(1621. 9. და 10.): მგზავრთა ტრანსპორტირების და არამეწარმე ფიზიკური პირისთვის საქონლის ტრანსპორტირების შემთხვევაში მომსახურების გაწევის ადგილად ითვლება სადაც ხორციელდება ტრანსპორტირება, გავლილი მანძილის პროპორციულად.
(1621.12): სატრანსპორტო საშუალების მოკლევადიანი იჯარის შეთხვევაში მომსახურების გაწევის ადგილია, სადაც ასეთი სატრანსპორტო საშუალება ფაქტობრივად გადადის მომხმარებლის განკარგულებაში. ამასთან, განმარტებულია რას გულისხმობს სატრანსპორტო საშუალების მოკლევადიანი იჯარა.
(163. 2): 163-ე მუხლი განმარტავს საქონლის მიწოდების, მომსახურების გაწევის დროს. ამ მუხლში უმნიშვნელოვანესი ახალი ჩანაწერი გაჩნდა (რომელიც სავარაუდოდ ტვირთად დააწვება გადასახადის გადამხდელებს ადმინისტრაციული და ფისკალური თავალსაზრისით): “თუ საქონლის მიწოდება/მომსახურების გაწევა (გარდა ამ კოდექსის 160-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა (განვადება და ლიზინგი)), ერთ საგადასახადო წელში არ სრულდება და ანაზღაურება გათვალისწინებულია ეტაპობრივად, დღგ-ით დაბეგვრა ხორციელდება იმ საანგარიშო პერიოდში, რომელშიც გათვალისწინებულია შესაბამისი ანაზღაურების თანხის გადახდა.“
ეს ისეთი შემთხვევა უნდა იყოს, როცა ავანსი იბეგრება არა ფაქტობრივად გადახდის მიხედვით, არამედ ხელშეკრულების შესაბამისად მისი გადახდის ვალდებულების დადგომისას, თუ ხელშეკრულება წლიდან წელზე გადადის. სავარაუდოდ ეს ნორმა ძირითადად ეხება ავანსს, რადგან საქონლის მიწოდების შემთხვევაში დაბეგვრის დრო მიწოდების მომენტში წარმოიშობოდა თუ მიწოდება გადახდის ვალდებულებას უსწრებს წინ.
მაგალითად, თუ სამშენებლო მომსახურება დაიწყო 2020 წლის დეკემბერში და დასრულდა 2021 წლის აპრილში. კონტრაქტის მიხედვით მიღება-ჩაბარება უნდა შედგეს მშენებლობის მთლიანად დასრულების მომენტში, ხოლო თანხის გადახდა უნდა მოხდეს 3 ეტაპად: კონტრაქტის დაწყებისას მესამედი, 2021 წლის იანვრის ბოლოს მესამედი და სამუშაოების სრულად დასრულებისას- მესამედი. ამ შემთხვევაში თუ ავანსის ჩარიცხვა არ მომხდარა დადგენილ დროში, ამოქმედდება აღნიშნული ნორმა და ავანსი დაიბეგრება იმ მომენტში, როცა მისი გადახდა უნდა მომხდარიყო კონტრაქტით. ამ შემთხვევაში დეკემბერში და იანვარში დაიბეგრება კონტრაქტის ღირებულების მესამედი ნაწილები მიუხედავად ავანსის ფაქტობრივი გადახდისა.
(164. 4): დაზუსტდა დღგ-ით დასაბეგრი თანხის ოდენობა. ის მოიცავს:
გადასახადებს, მოსაკრებლებს, საფასურებს და გადასახდელებს, დღგ-ის გარდა. (2020 წლამდე რედაქციაშიც არსებობს მსგავსი ჩანაწერი);
ბ) თანმდევ ხარჯებს, მათ შორის, საკომისიო, შეფუთვის, ტრანსპორტირების, დაზღვევის ხარჯებს.ამასთანავე, ხარჯი, რომელიც იფარება ცალკეული ხელშეკრულებით, განიხილება თანმდევ ხარჯად (ახალი ჩანაწერი, რომელსაც მეტი განმარტება სჭირდება).
(164. 2. „ა“): დადებითი ცვლილებაა, რომლის მიხედვით, საქონლის უსასყიდლოდ გადაცემის შემთხვევაში (თუ ეს ოპერაცია იბეგრება დღგ-ით) დასაბეგრი თანხა არის საქონლის შესყიდვის/წარმოების ღირებულება და არა საბაზრო ფასი.
(164. 7.): კოდექსი აზუსტებს შემთხვევებს, როცა ურთიერთ დამოკიდებულ პირებს შორის განხორციელებულ ტრანზაქციებზე საბაზრო ფასი უნდა იქნეს გამოყენებული. 164-ე მუხლის მე-7 ნაწილის „ა“ „ბ“ და „გ“ ქვეპუნქტებში მოცემულია შემთხვევები, როცა დღგ-ის მიზნებისთვის საბაზრო ფასის გამოყენების საფუძველი არსებობს.
უნდა აღინიშნოს, რომ ამით კოდექსს სიახლე არ შემოუტანია. ფინანსთა მინისტრის #996 ბრძანებაში ზოგადად არის აღნიშნული შემთხვევები, როცა საბაზრო ფასის გამოყენება შესაძლებელია. 2020 წლის იანვრიდან არსებული რედაქციით ეს განმარტება დაზუსტდა, უფრო კონკრეტული გახდა და ჩაიწერა პირდაპირ კოდექსის დღგ-ის კარში.
(165. 7.): ძალიან მნიშვნელოვანი ცვლილებებია დღგ-ის რეგისტრაციასთან დაკავშირებით, კერძოდ, ახლანდელი რედაქციისგან განსხვავებით, დღგ-ის რეგისტრაციის მიზნებისთვის დასაბეგრ ბრუნვის გაანგარიშებისას, ბრუნვაში ჩაირთვება ექსპორტიც, შუამავლის მიერ გაწეული მომსახურებაც (172. 2.), ასევე ფინანსური ოპერაციები და უძრავ ნივთთან დაკავშირებული ოპერაციები თუ ეს ოპერაციები მათი განმხორციელებელი დასაბეგრი პირის ძირითადი საქმიანობის ნაწილია.
სხვა სიტყვებით, ფინანსური ინსტიტუტის დღგ-ის რეგისტრაციის მიზნებისთვის 100’000-იან ბრუნვაში გაითვალისწინება ფინანსური ოპერაციებიდან მიღებული შემოსავლებიც და ასეთ კომპანიას მოუწევს დღგ-ზე რეგისტრაცია იმის მიუხედავად, დღგ-ის დასაბეგრი ოპერაციები გააჩნია თუ არა. იგივე პრინციპი მოქმედებს ექსპორტიორების შემთხვევაშიც.
(165. 9.): რეგისტრაციასთან დაკავშირებით უმნიშვნელოვანესი (დამამძიმებელი) ცვლილება შეეხება არარეზიდენტ პირებს. კერძოდ, 2020 წლამდე მოქმედ რედაქციაში არარეზიდენტს დღგ-ზე რეგისტრაციის ვალდებულება უჩნდებოდა მხოლოდ მაშინ, თუ ის საქართველოში არსებული მუდმივი დაწესებულების საშუალებით ახორციელებდა ოპერაციებს საქართველოს ტერიტორიაზე. ახლა კი შემოღებულია ტერმინი „ფიქსირებული დაწესებულება“ საქართველში, რომელიც ბევრად მარტივად წარმოიშვება, ვიდრე მუდმივი დაწესებულება. ამასთან, თუ არარეზიდენტი გარკვეული ტიპის მომსახურებებს უწევს საქართველოს რეზიდენტ არამეწარმე ფიზიკურ პირს, (რომელსაც არ ევალება უკუდაბეგვრის მიზნებისთვის აგენტის ფუნქციის შესრულება), ის უნდა დარეგისტრირდეს დღგ-ზე საქართველოში. აღსანიშნავია, რომ აღნიშნულ შემთხვევაში, სავალდებულო რეგისტრაციისთვის არსებული 100000 ლარიანი ზღვარი არ მოქმედებს.
ეს ცვლილება მნიშვნელოვნად უნდა შეეხოს უცხოური კომპანიის ფილიალებსაც, რომლებიც არ წარმოადგენენ მუდმივ დაწესებულებას საქართველოში. ისინი 2020 წლიდან დააკმყოფილებენ „ფიქსირებულ დაწესებულების“ განმარტებას და დაიბეგრებიან საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეულ მომსახურებაზე/საქონლის მიწოდებაზე ან უკუდაბეგვრის წესით არარეზიდენტისგან (მაგრამ, არა სათაო ოფისისგან) მომსახურების მიღების შემთხვევაში.
(170.1. „ე“): დადებითი ცვლილებაა ის, რომ თავისუფლდება არა მხოლოდ საგანმანათლებლო დაწესებულების მიერ გაწეული საგანმანათლებლო მომსახურება, არამედ ასევე, ასეთ მომსახურებასთან უშუალოდ დაკავშირებული მომსახურების გაწევა/საქონლის მიწოდებაც. მაგალითად, სკოლების მიერ მოსწავლეებისთვის ლეპტოპების და სხვა სასკოლო ნივთების მიწოდება ან კვების მომსახურების გაწევა სავარაუდოდ გათავისუფლდება დღგ-სგან. (თუმცა, ცალსახად არაა განსაზღვრული, რომ მოსწავლეთა კვება „უშუალოდ დაკავშირებულ მომსახურებად“ ჩაითვლება).
(170.1. „ვ“): თავისუფლდება კერძო მასწავლებლის მიერ სასკოლო და საუნივერსიტეტო განათლების მომსახურების გაწევა, რომელიც ხორციელდება საგანმანათლებლო დაწესებულების მეშვეობით.
(170.1. „ზ“): თავისუფლდება ორგანიზაციის მიერ სასპორტო ან/და ფიზიკურ აღზრდასთან/ განათლებასთან უშუალოდ დაკავშირებული მომსახურების გაწევა პირისთვის, რომელიც ახორციელებს ამ საქმიანობას;
(171. 2): დღგ-სგან გათავისუფლებასთან დაკავშირებით, უმნიშვნელოვანესი (დადებითი) სიახლე არის შემდეგი: თუ პირი რომელიც მოღვაწეობს საგანმანათლებო, სამედიცინო, აზარტული თამაშების, ფინანსური მომსახურების სფეროში (ეს საკითხი ასევე რიგ სხვა გათავისუფლებულ სფეროებსაც ეხება) და ყიდის აქტივს, რომელიც გამოყენებულ იქნა მხოლოდ ასეთი საქმიანობებისთვის და შესყიდვაზე დღგ არ იქნა ჩათვლილი, ასეთი აქტივის რეალიზაცია აღარ იბეგრება დღგ-ით.
მაგალითად, თუ ბანკმა 2020 წელს გაყიდა 2015 წელს შეძენილი შენობა, რომელზეც დღგ-ის ჩათვლა საერთოდ არ მიუღია და რომელიც გამოყენებულ იქნა მხოლოდ ფინანსური ოპერაციებისთვის, ასეთ რეალიზაციაზე დღგ აღარ დაერიცხება. 2020 წლამდე არსებული რედაქციით ასეთი ოპერაცია დასაბეგრია და საკმაოდ დიდ თანხებს უკავშირდება. თუმცა ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ 2020 წლამდე რედაქციით, პირს ასეთ ოპერაციაზე დასაბეგრი ბრუნვის შემცირების უფლებაც აქვს ამ აქტივზე ჩაუთვლელი/აღდგენილი დღგ-ის თანხით, ამიტომ ბევრ შემთხვევაში შედეგი შესაძლოა ერთი და იგივე დამდგარიყო (თუ არ ჩათვლილი/აღდგენილი დღგ-ის თანხა აღემატება/ტოლია დასაბეგრის).
(175. 2. „ა“): მომდევნო გასათვალისწინებელი (დამამძიმებელი) ცვლილებაა ჩანაწერი, რომლის მიხედვითაც პირს ჩათვლის უფლება ეძლევა ისეთ საქონელზე/მომსახურებაზე რომელიც მან მიაწოდა საქართველოს ტერიტორიის გარეთ. ასეთი ფორმულირება 2020 წლამდე რედაქციაშიც არსებობს, თუმცა, ახალი რედაქციით დაემატა შემდეგი შეზღუდვა: „ასეთ ოპერაციებზე ჩათვლის მიღება შეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ასეთი საქონლის/მომსახურების საქართველოში მიწოდების შემთხვევაში ისინი დასაბეგრი იქნებოდნენ ან ჩათვლის უფლებით გათავისუფლებული“.
მაგალითად, თუ საწარმომ სამედიცინო მომსახურება საქართველოს ტერიტორიის ფარგლებს გარეთ გასწია, ამ ოპერაციაზე დღგ-ს ვერ ჩაითვლის იმის მიუხედავად, რომ „მომსახურების ექსპორტი“ განახორციელა.
(175. 2. „გ“): დადებითი ცვლილებაა ის, რომ დაემატა ჩათვლის უფლების ერთი კრიტერიუმი. კერძოდ, პირს 2020 წლიდან აქვს ჩათვლის უფლება ისეთ საქონელზე, მომსახურებაზე, რომელიც გამოყენებულ იქნა უცხოელი პირისთვის ფინანსური მომსახურების გაწევაში. აუცილებელი დათქმაა ის, რომ ასეთი ფინანსური მომსახურება უნდა უკავშირდებოდეს საქართველოდან ექსპორტირებულ საქონელს.
(177. 3. „ა“ და „ბ“): დამამძიმებლად შეიძლება ჩაითვალოს ახალი ნორმა, რომლის მიხედვითაც დღგ-ის ჩათვლის მიზნებისთვის გამოანგარიშებულ პროპორციაში არ გაითვალისწინება საკუთარი საქმიანობისთვის გამოყენებული ძირითადი საშუალების მიწოდება, და უძრავ ნივთთან დაკავშირებული ოპერაციები (თუ ეს უკანასკნელი ძირითადი საქმიანობის ნაწილი არ არის). ხოლო დადებითი ცვლილებაა, რომლის მიხედვით ასეთ პროპორციაში არ გაითვალისწინება ფინანსური ოპერაციები, თუ ისინი პირის ძირითადი საქმიანობის ნაწილს არ წარმოადგენენ.
ფინანსური ოპერაციის (რომელიც ჩათვლის უფლების გარეშე გათავისუფლებული ოპერაციაა) არ გათვალისწინება პროპორციაში ნიშნავს იმას, რომ დღგ-ით დასაბეგრი და ჩათვლის უფლებით გათავისუფლებული ოპერაციების წილი მთლიან ბრუნვაში უფრო მაღალი გამოვა, შედეგად, კომპანია მეტ დღგ-ის ჩაითვლის.
ხოლო უძრავი ქონების მიწოდების არ ჩართვა შეამცირებს ასეთ პროპორციას, შესაბამისად ჩასათვლელი დღგ-ის თანხაც შემცირდება.
(177. 4. „ა“ და „ბ“): 2020 წლიდან მოქმედი რედაქციით, დღგ-ის ჩათვლის მიზნებისთვის გამოანგარიშებული პროპორცია თავდაპირველად ეყრდნობა წინა საანგარიშო წლის პროპორციას, რომელიც დაზუსტდება დეკემბრის ბოლოს.
იმ შემთხვევაში, თუ დაფიქსირებული არ არის წინა წლის პროპორცია (მაგალითად, კომპანია ახლად დაფუძნებულია ან დღგ-ზე ახლად რეგისტრირებულია) ამ შემთხვევაში გაინაგრაიშება ყოველი საანგარიშო პერიოდის პროპორცია, რომელიც ზუსტდება წლის ბოლოს არსებული მთლიანი წლის პროპორციის მიხედვით.
(178. „დ“): დღგ-ის საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურით ჩათვლა შესაძლებელია მასში ასახული დასაბეგრი ოპერაციის კალენდარული წლის დასრულებიდან 3 წლის მანძილზე, მაგრამ თუ მესამე წელს განხორციელდა ჩათვლა, ხანდაზმულობა გრძელდება 1 წლით. ასევე, აღსანიშნავია, რომ ჩათვლა უნდა განხორციელდეს იმ პერიოდში, როცა ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა მოხდა (დეკლარაციის დაზუსტების გზით).
მაგალითად, თუ დასაბეგრი ოპერაცია განხორციელდა 2017 წლის ივლისში და ამავე პერიოდში მოხდა ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა. ასეთ ანგარიშ-ფაქტურის მიხედვით დღგ-ის ჩათვლა შესაძლებელია 2018, 2019 და 2020 წლის ბოლომდე, 2017 წლის ივლისის დეკლარაციის დაზუსტების გზით. თუმცა თუ 2020 წელს მოხდება 2017 წლის ივლისის დეკლარაციის დაზუსტება, ხანდაზმულების ვადა გახანგრძლივდება 1 წლით.
აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ აღნიშნული სტატია არ მოიცავს უკლებლივ ყველა ცვლილებას და ეს ცვლილებები არ არის საბოლოო, ბევრი ნორმა სავარაუდოდ შეიცვლება ბიზნესთან კონსულტაციის და სავარაუდო შედეგების ანალიზის შედეგად. სტატიაში მოცემული ანალიზი საწყისია და მათი გარკვეული ნაწილის ცვლილებაც სავარაუდოა, ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენლებთან კონსულტაციის შემდეგ.
შეგახსენებთ, რომ აუდიტორული და საკონსულტაციო კომპანია „თიფი სოლუშენი“ TPsolution ეფუძნება ევროპულ გამოცდილებას და ქართულ ბიზნესს სთავაზობს მაღალი სტანდარტებით შესრულებული მომსახურების სრულ პაკეტს საგადასახადო, ფინანსური აღრიცხვის და ბუღალტერიის წარმოების მიმართულებით, მათ შორის TPsolution გთავაზობთ დღგ-ის ახალი წესების სწორად დანერგვას თქვენი კომპანიის ბიზნეს პრაკტიკაში.